Ondare kulturala

Auzolanak

Urte batzuetan ohitura geldirik egon bazen ere, gaur egun martxan jarraitzen du baina maila apalago batean. Garai batean urtean bi egunez egiten ziren, lehen egunean mendietan mintegi lanak  egiten ziren eta  bigarren egunean  hondatutako bideak konpontzen ziren besta aitzineko egunetan. Lanak, herritarrez gain, udaltzainak, basozainak eta bi laguntzaileek egiten zituzten. Gaur egungo auzolanak herrian zentratzen dira batez ere eta egiten diren lanen artean, bazterrak txukuntzea izaten da egiten den lanik garrantzitsuena. Badira ere baserrietan bizi direnak euren bazterrak eta bideak txukun mantentzen dituztenak ere.  

Zerri hiltzea

Nahiz eta gaurko egunetan ohitura hau etxe aunitzetan egitez utzia den, betidanik ezagutzen den ohitura bat da zerri hiltzea. Herrian gaur egun etxe gutxi batzuetan jarraitzen da ohitura honekin. Zerria hiltzeko garaia San Martin egunetik (azaroak 11) aitzinera hasten da, otsaila alde arte, abendua eta urtarrila izanik zerri gehien hiltzen diren hilabeteak. Hiltzen zen zerria, abuztu aldean aukeratua izaten zen bertze zerrien artetik. Batzuk zikiratu egiten ziren lodiagoak egiteko. Animalia hil aurretik “giak” edo antzeko baimen bat atera beharra zen txerriaren kalitatea ziurtatzeko. Hiltzerakoan kontutan eduki beharra zen zerriaren sexua eta eguraldia; emea bazen garai onena ilbeheran eta arra bazen berriz, hilberrian.

Zerri hiltze egun honetan, bertzetan lan aunitzetan bezala, emakumeak ziren lan gehien egiten zutenak. Gizonek txerri eutsi, hil eta txikitzeaz bakarrik arduratzen ziren, eta emakumeak berriz bezperako egunetik baratxuriak eta tipula pikatzen hasten ziren. Zerri hiltzearen egunean odolkiak egiten zituzten eta hurrengoetan berriz, xingar eta haragiak gatzatu eta lukainkak egin. Giro hezea baldin bazegoen lukainkak idortzeko arazoak izaten ziren batzuetan. Batzuentzat, zerria hiltzeko eguna besta eguna izaten zen, lan aunitz egin behar zen arren. Giro paregabea sortzen zen. Senideak ere joaten ziren laguntzera.

Egun honekin ongi gosaltzeko ohitura izaten zen: baratxuri zopa, gibela ondo frijitua, piku batzuk eta gero, kafea anisarekin eskaintzen zuten. Baina hobekien pasatzen zutenak haurrak ziren. Zerria hiltzen zenean, garrasiekin izutzen ziren, baina gero, maskuria garbitu eta puztu egiten zen lehortzeko, gero inauterietan erabiltzeko. Nahiz eta etxe batzuetan zerria hiltzeko lanetan tresna berriak erabiltzen hasi ziren, errate baterako sopletea zerria erretzeko, prozesua eta tresna gehienak betikoak izaten jarraitzen dute ohitura mantentzen den etxeetan; nabala zerria hiltzeko, iratzea zerria erretzeko, kalean zerria zintzilikatu hozteko, eta abar…. 

Behin zerria puskatutakoan, auzoko eta senideei puska batzuk eramaten zitzaien. Lehen, puskak, aza hostoetan bilduta eramaten ziren eta etxe bakoitzera zerri puska zehatza (odolkia, gibela, lukainka…) eramaten zen. Puskak entregatzerakoan diru, galleta edo bertzelakoak ematen zituzten. Gero bertze etxekoek hiltzen zutenean, emandako zerri puska berdina bueltatzen zuten. Azken ohitura hau, oraindik ere gaur egun mantentzen da.